Як у Клецку адраджаюць славянскую традыцыю вырэзання выцінанак

У Клецкім раённым цэнтры культуры адраджаюць традыцыю славянскага строя — выцінанкі. Пра тое, што гэта такое і хто займаецца рэканструкцыяй нацыянальнай культуры, у рэпартажы МЛЫН.BY.

Назва «Выцінанка» паходзіць ад старажытнаславянскага і ўкраінскага дзеяслова «витинати», што азначае рэзаць. Ці проста па-сучаснаму «разрэзаць». Дзякуючы Вользе Пілецкі — метадысце па народнай творчасці, вы можаце убачыць іх сваiмi вачамi. Вольга — дзяўчына, якая натхняе. Глядзіш на яе i разумееш, што яна — на сваім месцы. Альбо праца яе натхняе, альбо яна ўдыхае ў працу новае жыццё. Гэта пацвердзіла Возьзіна нядаўняе выданне-даследаванне аб развіцці выцінанкі ў Клецкім раёне, якое выйшла ў Расеі. Адбылося гэта ў межах 13-га Міжнароднага сімпозіума па мастацтве ўпрыгажэнні, які штогод праводзіць Домодедовская гісторыка-мастацкі музей. Як паведамляецца на сайце, новая частка праекта атрымала назву «Мастацкая разьба: разнастайнасць відаў».

Вольга кажа, што ў рамках падрыхтоўкі сваіх творчых праектаў яна заўсёды адпраўляецца ў экспедыцыю на пошукі узораў мясцовай культуры. У кожнай вёсцы яна знаходзіць адрозненні ў мастацтве выразання карункі, штор і сурвэтак з паперы.

— Упершыню я зрабіла выцiнанку гадоў 5 таму. Але гэта быў усяго толькі выраб. Інакш не называць. І калі я дакранулася да глыбінi гэтага віду мастацтва, ён цалкам паглынуў мяне. Усё пачалося пасля сустрэч з бабулямi. Зазірнуўшы пад абразы і паглядзеўшы на тыя выцінанкі, я нібы дакранулася да гісторыi. Бо раней выцiнанкi лічыліся элітнай культурай, даступнай толькі шляхце. Папера стала прымальна насельніцтву ў пасляваенны час, але гэта былі старыя газеты. З вялікай цяжкасцю але ж магчыма было знайсцi фарбу ў спекулянтаў i рабiць выцiнанкi. Iмi часта ўпрыгожваліся вокны. У паваенны час яны былі маленькімі, каб захоўваць у пакоі цепла, таму газеты хапала, каб накрыць самаробнай фіранкай. Неўзабаве ў спекулянтаў з'явілася белая напаўпразрыстая пергаментная папера. Яна магла ўжывацца для складання папяровых указанняў. Такая выцiнанка лічылася не паўсядзённай, а святочнай, яе выкарыстоўвалі для ўпрыгажэння дома на Вялікдзень. У дадатак у такой паперы можна было надзець абрус і перавесці ўзор па контуры.

Папяровыя шэдэўры Вольгі незвычайныя не толькі па выкананні, але і па назве. Сярод яе работ ёсць «Сны», «Начныя гукі», «Фіялетавы настрой», «Погляд з акна на клумбу». Многія з іх адзначаны дыпломамі конкурсаў.

— Выцiнанкi, якія я раблю, заснаваныя на маім асабістым вопыце, без прывязкі да традыцыі. Рэжу iнтуiтыўна, апiраючыся на ўласны вопыт судакранання з народнай творчасцю. Кожную з іх я прапускаю праз сябе. Напрыклад, падчас сустрэчы з бабуляй з вёскі Клецкага раёна мне запомніліся яе словы пра тое, што цяпер у Бога не вераць. У той жа момант я падняла вочы і ўбачыла абраз на сцяне. Аказалася, што бабуля сама яго зрабіла з савецкай гірлянды і падручных сродкаў. Пасля гэтай сустрэчы я зрабіла выцiнанку з яе словамі: «Цяпер людзi ў Бога не вераць, ў цэрквi не ходзяць...», «Раней, можа, i цяжэй было, але некаторыя людзi былi лепшыя».

Некаторыя з выцiнанак Вольга прысвячае прыдарожным крыжам. Дзяўчына лiчыць, што гэта жывая традыцыя, якая захавалася да сённяшніх дзён. Для вырабу спатрэбяцца ўсе падручныя сродкі: фальга ад шакаладу, гафрыраваная папера, фарбы. На адной з выцiнанак прагледжваюцца словы Вольгiнай знаёмай: «Божанька вiдзiць, хто каго абiдзiць…».

— Iншыя выцiнанкi я раблю кіслотнага колеру. Асабiста для мяне ён асацыюецца з пазнейшыми нiткамi мулiнэ i вышытымi гладдзю кiслотнымi кветкамi на рушнiках, а яшчэ страканымi стружкамi на марачанскiх спаднiцах, хвартухах, кабатах, шапачках i блузках. Нейкi сiнтэз мiнулага i сучаснага. Тэхналогiя вырабу традыцыйная для вёскi Морачы — высечка гiльзамi, падмалёўка фарбамi. Фiранка з марачанскiм каларытам, а з пад яе выглядае марачанская спаднiца «збiранка» з маршчэннем — гэта добра перадае фактура гафрыраванага кардону, — завяршыла цікавую гутарку суразмоўніца.

Крынiца: Минский облисполком

Да спіса навін